3h sáng, Hà Anh vẫn cuộn tròn trên giường với chiếc điện thoại, ngón tay lướt không ngừng qua những video TikTok, Instagram. Nhân viên marketing 27 tuổi ở TP HCM đã duy trì thói quen này trong nhiều năm, đến khi nhận ra bản thân đang trở thành "zombie" mỗi sáng thức dậy.
"Tôi cảm thấy mình như xác sống, mắt thâm quầng, đầu óc chậm chạp", Hà Anh nhớ lại những ngày tháng kiệt quệ khi thường xuyên trễ deadline vì thiếu tập trung. Giờ đây, cô chi hơn 1,2 triệu đồng mua máy khuếch tán tinh dầu, đăng ký khóa thiền online và nghiêm túc thực hiện quy tắc không chạm điện thoại sau 21h.
Tương tự, lập trình viên Minh Tuấn 25 tuổi, ở Tây Ninh, từng quen với những đêm trắng code đến 4h sáng. Ngay cả khi điều chỉnh giờ làm việc, anh vẫn không thoát khỏi vòng luẩn quẩn của rối loạn giấc ngủ. Lo sợ tác hại lâu dài, Tuấn đã chi 2 triệu đồng mua 3 lọ kẹo melatonin nhập khẩu, nhưng sự phụ thuộc khiến anh tìm đến giải pháp lành mạnh hơn.
"Tôi không ngờ giấc ngủ lại thay đổi cuộc sống mình đến vậy", Tuấn chia sẻ sau khi đầu tư 1 triệu đồng cho nến thơm cao cấp và 1,8 triệu đồng mỗi tháng cho lớp yoga buổi tối. Giờ đây anh ngủ đủ 7 tiếng mỗi đêm thay vì những đêm thức trắng trước kia.
Một trong những hành vi phổ biến ở giới trẻ là thức khuya thường xuyên, thậm chí thức suốt đêm để hoàn thành công việc, học tập hoặc giải trí. Ảnh: Hoàng Minh
Theo bác sĩ Đặng Nhất Tâm, Phó Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, lối sống "cú đêm" đã trở nên phổ biến không chỉ ở các thành phố lớn mà còn lan rộng đến nông thôn, nơi giới trẻ tiếp cận internet ngày càng dễ dàng. Các nhà khoa học gọi nhóm này là "cú đêm" vì đặc điểm phân bổ thời gian trong ngày chẳng khác gì loài cú - hăng hái về tối nhưng uể oải vào sáng.
Hệ quả của việc đi ngược quy luật tự nhiên là đồng hồ sinh học bị đảo lộn hoàn toàn. Nghiên cứu cho thấy rối loạn giấc ngủ không chỉ gây các vấn đề về trí nhớ và khả năng tập trung, mà còn làm tăng nguy cơ ung thư, bệnh dạ dày, hen suyễn, COPD và các bệnh lý liên quan hệ miễn dịch.
PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn từ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 nhận định thói quen ngủ muộn là nguyên nhân chính dẫn đến béo phì, rối loạn hormone và tăng nguy cơ tiểu đường type 2. Người ngủ không đủ giấc còn bị ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ - da mất độ ẩm, giảm pH, dẫn đến xỉn màu và lão hóa sớm do hormone tăng trưởng sản xuất hạn chế.
Nghiên cứu khoa học cũng chứng minh rối loạn đồng hồ sinh học là một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm và rối loạn lo âu. Đặc biệt, ngủ ít hơn 7 tiếng hoặc nhiều hơn 9 tiếng mỗi ngày làm gia tăng nguy cơ đột quỵ, nhất là xuất huyết não.
Sau đại dịch Covid, các thống kê từ Nhật, Hàn, Trung Quốc hay châu Âu, Mỹ cho thấy nhiều người trẻ không còn coi thức khuya là dấu hiệu của sự năng suất, mà sẵn sàng chi tiền để cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất. Sự quan tâm này đã tạo nên một ngành công nghiệp hoàn toàn mới. Các trung tâm thiền định và yoga mọc lên như nấm, với các khóa học được thiết kế riêng cho người trẻ bận rộn. Theo Very Well Health, thiền thường xuyên có thể làm chậm nhịp thở, giảm hormone căng thẳng và tạo giấc ngủ sâu hơn, trong khi yoga giúp giảm triệu chứng mất ngủ và quản lý căng thẳng.
Các sản phẩm hỗ trợ giấc ngủ như nến thơm, tinh dầu lavender và kẹo melatonin được quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội. Một số thương hiệu nội địa thậm chí tung ra nến thơm giá rẻ từ 50.000 đồng, cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu cao cấp.
Melatonin - hormone do não sản xuất để điều chỉnh chu kỳ giấc ngủ tự nhiên - trở thành "thần dược" được nhiều người trẻ tin dùng. CDC ghi nhận tỷ lệ sử dụng melatonin ở người trưởng thành tăng vọt từ đầu những năm 2000. Một phân tích năm 2019 gồm 23 nghiên cứu kết luận liệu pháp hương thơm có hiệu quả cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Công nghệ cũng góp phần vào xu hướng này. Các ứng dụng theo dõi giấc ngủ được tải về hàng triệu lượt tại Việt Nam, trong khi nhiều người trẻ đầu tư 1-5 triệu đồng mua đồng hồ thông minh hoặc vòng đeo tay sức khỏe để theo dõi chất lượng giấc ngủ.
Kẹo bổ sung melatonin được Minh Tuấn mua với giá gần 500.000 đồng. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Tuy nhiên, không phải ai cũng thành công khi "mua giấc ngủ". Một số bạn trẻ lạm dụng kẹo melatonin hoặc các sản phẩm hỗ trợ, dẫn đến lệ thuộc. Tiến sĩ Nikhil Modi, Bệnh viện Indraprastha Apollo, cảnh báo việc tự ý sử dụng melatonin mà không xác định nguyên nhân có thể làm trì hoãn quá trình điều trị đúng đắn và tương tác các loại thuốc khác.
Chi tiêu quá mức vào các sản phẩm như nến thơm cao cấp hay máy khuếch tán đôi khi trở thành áp lực tài chính, đặc biệt với người thu nhập trung bình. Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh từ Hội Bệnh Mạch Máu Việt Nam cảnh báo việc dùng nến thơm không đúng cách có thể gây hại, tăng nguy cơ ung thư do phthalate được phát tán vào không khí khi nến cháy.
Lạm dụng các sản phẩm nến thơm kém chất lượng có thể gây kích thích ở người nhạy cảm, làm tăng nguy cơ mắc COPD, viêm mũi dị ứng và hen suyễn.
Các chuyên gia khuyến cáo nên cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi, duy trì thói quen ngủ và thức cùng giờ mỗi ngày, hạn chế sử dụng thiết bị điện tử ít nhất 30 phút trước khi ngủ. Chế độ ăn uống khoa học, vận động thường xuyên và kiểm tra sức khỏe định kỳ cũng góp phần quan trọng.
Với melatonin, tiến sĩ Modi khuyên nên tham khảo ý kiến bác sĩ, bắt đầu với liều thấp (0,5-1 mg) và chỉ sử dụng trong thời gian ngắn, không phải giải pháp hàng đêm. Nhiều trường hợp chỉ cần điều chỉnh thói quen sinh hoạt đã có thể cải thiện tình trạng mà không cần thuốc.
Minh Tuấn chia sẻ sau khi cải thiện giấc ngủ, anh không chỉ làm việc hiệu quả hơn mà còn có thời gian tận hưởng cuộc sống, như đi dạo công viên hay đọc sách. Còn Hà Anh chia sẻ từng nghĩ thức khuya là năng suất, nhưng giờ hiểu ngủ đủ giúp bản thân sống chất lượng hơn.
Mỹ Ý